Mối quan hệ trong hoạt động kinh doanh thương mại vừa mang tính xung đột vừa mang tính hợp tác. Vì vậy khi xảy ra tranh chấp các bên luôn tìm cách nhanh chóng để giải quyết các xung đột, mâu thuẫn này để sớm đưa hoạt động kinh doanh, sản xuất của mình trở lại bình thường ổn định. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều khách hàng gặp khó khăn khi lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp trong hoạt động thương mại phù hợp. Để giải đáp thắc mắc của quý khách hàng, LAW FOR LIFE xin đưa ra bài viết giải quyết tranh chấp thương mại sau đây.
Căn cứ pháp luật
- Luật Thương mại năm 2005;
- Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015.
- Luật trọng tài thương mại năm 2010;
- Nghị định 22/2017/NĐ-CP về hoà giải thương mại.
Tranh chấp thương mại là gì?
Tranh chấp là sự mâu thuẫn, xung đột giữa các chủ thể với nhau. Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật Thương mại năm 2005: “Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.”
Như vậy, có thể hiểu, tranh chấp thương mại xuất phát từ mâu thuẫn, xung đột về mặt lợi ích phát sinh từ hoạt động thương mại bởi ít nhất một bên là chủ thể kinh doanh liên quan đến hoạt động kinh doanh từ khâu đầu tư, sản xuất, mua bán, dịch vụ thương mại trên thương trường.
Đặc điểm của tranh chấp thương mại
Từ định nghĩa trên, có thể rút ra một số đặc điểm của tranh chấp thương mại như:
- Tranh chấp phát sinh từ hoạt động thương mại.
- Tranh chấp phát sinh chủ yếu giữa các thương nhân.
Lưu ý: Tranh chấp thương mại là tranh chấp phát sinh chủ yếu giữa các thương nhân nhưng trong trường hợp nhất định thì có thể phát sinh giữa các cá nhân không phải là thương nhân, ví dụ tranh chấp giữa các thành viên công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia tách, chuyển đổi hình thức công ty.
Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại
Tuỳ thuộc vào từng điều kiện hoàn cảnh mà các bên tiến hành lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp phù hợp. Theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành, các hình thức giải quyết tranh chấp trong hoạt động kinh doanh thương mại hiện nay bao gồm:
Thương lượng
- Đây là phương thức truyền thống và lâu đời nhất, là biện pháp đầu tiên, nếu không thoả thuận với nhau được thì mới phải dùng biện pháp khác.
- Các bên tự nguyện bàn bạc, thỏa thuận, tự dàn xếp, tháo gỡ những bất đồng phát sinh để loại bỏ tranh chấp mà không cần có sự trợ giúp hay phán quyết của bất kỳ bên thứ ba nào.
- Hình thức giải quyết đơn giản, bảo vệ được bí mật kinh doanh, tăng cường sự hiểu biết, không tốn kém, không bị ràng buộc bởi bất kỳ 1 thủ tục pháp lý nào.
- Tuy nhiên, kết quả thương lượng không được đảm bảo bằng cưỡng chế nhà nước mà phụ thuộc vào sự tự nguyện thi hành của các bên, đòi hỏi các bên phải có thiện chí
Hoà giải
- Hòa giải là hình thức giải quyết tranh chấp giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm trung gian hoà giải.
- Đặc trưng của hòa giải là sử dụng bên thứ 3 làm trung gian hoà giải. Bên thứ ba phải có uy tín với 2 bên, có kinh nghiệm, kiến thức về lĩnh vực hoà giải. Có biện pháp, phương pháp, cách thức hoà giải.Người trung gian hoà giải chỉ là ng hỗ trợ, giúp đỡ cho các bên trong việc tìm ra giải pháp tốt nhất để giải quyết tranh chấp.
- Các bên trong hoà giải không chịu sự chi phối của bất kỳ của bất kỳ 1 trình tự tố tụng pháp luật nào. Thủ tục hoà giải do các bên có tranh chấp tự quyết định, được tiến hành đơn giản, linh hoạt, nhanh chóng và đỡ tốn kém thời gian, tiền bạc.
- Kết quả hoà giải không bắt buộc các bên phải thực hiện, mà phụ thuộc sự tự nguyện. Lưu ý: kết quả hoà giải có thể là bắt buộc nếu được Toà án công nhận (Điều 419 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015)
Toà án
Toà án là hình thức giải quyết tranh chấp do cơ quan tài phán nhà nước thực hiện nhân danh quyền lực nhà nước, được tiến hành theo trình tự, thủ tục nghiêm ngặt, chặt chẽ của pháp luật tố tụng.
Đối với những tranh chấp thương mại thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì tại Điều 30 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định về những tranh chấp về kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án cụ thể như sau:
- Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.
- Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.
- Tranh chấp giữa người chưa phải là thành viên công ty nhưng có giao dịch về chuyển nhượng phần vốn góp với công ty, thành viên công ty.
- Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty; tranh chấp giữa công ty với người quản lý trong công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc thành viên Hội đồng quản trị, giám đốc, tổng giám đốc trong công ty cổ phần, giữa các thành viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, bàn giao tài sản của công ty, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty.
- Các tranh chấp khác về kinh doanh, thương mại, trừ trường hợp thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức khác theo quy định của pháp luật.
Kết quả của quá trình tố tụng là toà án đưa ra bản án có giá trị pháp lý bắt buộc với các bên đương sự. Nếu các đương sự không tự nguyện thi hành thì sẽ được bảo đảm thi hành bằng sức mạnh cưỡng chế nhà nước.
Giải quyết tranh chấp thương mại tại toà phải tuân thủ các thủ tục nghiêm ngặt do luật tố tụng quy định và có thể phải trải qua nhiều giai đoạn xét xử như: sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm.
Trọng tài thương mại
Về bản chất của trọng tài thương mại:
- Góc độ hình thức giải quyết tranh chấp: hình thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là hình thức giải quyết tranh chấp ngoài thủ tục tư pháp do các bên có tranh chấp lựa chọn để giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của trọng tài viên.
- Góc độ là một cơ quan tổ chức: Trọng tài thương mại là 1 tổ chức phi chính phủ, hoạt động với tư cách là một tổ chức nghề nghiệp, do các trọng tài viên thành lập ra để giải quyết các tranh chấp thương mại.
Các hình thức trọng tài thương mại
- Trọng tài thường trực;
- Trọng tài vụ việc: Là hình thức trọng tài do các bên có tranh chấp thành lập để giải quyết 1 vụ tranh chấp cụ thể giữa các bên có tranh chấp và khi giải quyết xong vụ tranh chấp đó, sẽ chấm dứt tồn tại.
- Mỗi trung tâm trọng tài đều có điều lệ riêng, có danh sách trọng tài viên. Đặc biệt, là quy tắc tố tụng riêng được xây dựng căn cứ vào đặc thù của từng trung tâm.
Các nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, bao gồm:
- Nguyên tắc thoả thuận trọng tài:
- Thoả thuận trọng tài là thoả thuận giữa các bên về việc giải quyết bằng trọng tài các vụ tranh chấp có thể phát sinh hoặc đã phát sinh trong hoạt động thương mại.
- Việc giải quyết bằng trọng tài đòi hỏi phải có sự thoả thuận của các bên. Thoả thuận này có thể có trước hoặc sau khi có tranh chấp.
- Nguyên tắc trọng tài độc lập, vô tư, khách quan;
- Nguyên tắc trọng tài phải căn cứ vào pháp luật;
- Tôn trọng sự thoả thuận của các bên;
- Nguyên tắc giải quyết 1 lần: Trọng tài thương mại không có cơ quan cấp trên nên phán quyết trọng tài có giá trị trung thẩm, không bị kháng cáo kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm như bản án sơ thẩm của toà án và không có thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài
Tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài là tranh chấp thương mại có ít nhất một trong ba yếu tố nước ngoài sau:
- Thứ nhất, yếu tố nước ngoài về mặt chủ thể, đó là trường hợp một bên hoặc các bên quan hệ có quốc tịch hoặc nơi cư trú ở nước ngoài (đối với pháp nhân – nơi có trụ sở ở nước ngoài);
- Thứ hai, yếu tố nước ngoài về mặt khách thể, đó là trường hợp tài sản đối tượng của quan hệ ở nước ngoài;
- Thứ ba, yếu tố nước ngoài về mặt sự kiện pháp lý, đó là trường hợp sự kiện pháp lý làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ xảy ra ở nước ngoài.
Về cơ bàn, việc giải quyết tranh chấp có yếu tố nước ngoài được tiến hành tương tự như giải quyết tranh chấp thông thường, song cần lưu ý về thẩm quyền của toà án trong giải quyết các tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài, cụ thể:
- Điều 469 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 đã quy định thẩm quyền chung của Toà án nhân dân Việt Nam đối với các trường hợp giải quyết vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài;
- Toà án nhân dân cấp tỉnh là cơ quan có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài theo quy định của pháp luật.
- Trọng tài thương mại quốc tế là phương thức ngày càng phổ biến trong giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại có yếu tố nước ngoài. Các quy định về nội dung và thủ tục giải quyết tranh chấp bằng hình thức trọng tài được thực hiện dựa trên thỏa thuận của các bên, và tính khả thi của phán quyết trọng tài phụ thuộc phần lớn vào pháp luật nơi giải quyết tranh chấp và nơi thi hành phán quyết trọng tài trên cơ sở công ước New York 1954.
Dịch vụ giải quyết tranh chấp thương mại của LAW FOR LIFE
- Tư vấn, tìm cơ sở pháp lý, đưa ra hướng giải quyết tranh chấp hợp đồng, giao dịch thương mại;
- Đại diện khách hàng tham gia thương lượng, hòa giải tranh chấp hợp đồng thương mại, giao dịch thương mại;
- Đại diện khách hàng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng tại cơ quan Tòa án, Trọng tài trong quá trình giải quyết tranh chấp thương mại.
Quý khách hàng có nhu cầu tư vấn về giải quyết tranh chấp trong hoạt động thương mại, xin vui lòng liên hệ LAW FOR LIFE để được hỗ trợ tốt nhất.